GASTROLOGIA - jakie choroby leczy gastroenterolog

Gastroenterologia dział medycyny, który zajmuje się schorzeniami układu pokarmowego: żołądka, jelit, przełyku, odbytu oraz gruczołów trawiennych, takich jak wątroba i trzustka oraz dróg żółciowych. W ostatnich dziesięcioleciach zachorowalność na schorzenia układu pokarmowego drastycznie wrasta, z uwagi na zmiany żywieniowe oraz spożywanie przetworzonej żywności, stres oraz nieprawidłowe nawyki żywieniowe. Dodatkowo ma to znaczący wpływ na narastającą częstość występowania nowotworów, zwłaszcza jelita grubego. Wczesne rozpoznanie w etapie przedrakowym, jest kluczowe dla możliwości wyleczenia chorego.

Jakie objawy towarzyszą problemom gastrycznym?

Objawy, które mogą wskazywać na choroby układu pokarmowego i powinny skłonić do konsultacji i dalszej diagnostyki to:

• ból brzucha – najczęściej występujący objaw, który może wynikać z zatrucia pokarmowego lub zaburzenia czynności przewodu pokarmowego
• zaparcia – mogą również wynikać z nieodpowiedniej diety, stresu, niskiej aktywności fizycznej
• wzdęcia – zwiększona ilość gazów w przewodzie pokarmowym, z nieprawidłowej diety lub jedzenia w pośpiechu
• gazy – przy zwiększonej częstotliwości mogą być spowodowane zespołem zaburzeń jelitowych
• odbijanie – polega na usunięciu połkniętego powietrza, zbyt częste może wynikać np. z nieżytu żołądka
• zgaga – uczucie palenia lub pieczenia za mostkiem, spowodowana cofaniem się treści pokarmowej i może być objawem choroby refluksowej żołądka
• krwiste wymioty – to bardzo niepokojący objaw, wskazuje na pęknięcie żylaków, wrzodów lub błony żołądka i wymaga pilnej konsultacji
• zmieniony wygląd stolca lub krwawienia z odbytu – mogą być spowodowane różnymi schorzeniami, wymagającymi dalszej diagnostyki.

Do chorób układu pokarmowego zalicza się m.in.:

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Jest to zapalna choroba jelita o niewyjaśnionej przyczynie powstawania. Liczbę chorych w Polsce szacowano na 5 tysięcy osób (w 2008 r.), zapadalność ma tendencję wzrostową w krajach rozwiniętych. Choroba może pojawić się w każdym wieku, głównie dotyczy osób w wieku 15-35 lat, zapalenie może obejmować wszystkie części przewodu pokarmowego od jamy ustnej do odbytu.

Choroba zaczyna się rozwijać u osób podatnych z zaburzeniami mikroflory jelitowej i występuje upośledzenie mechanizmów odpowiedzi immunologicznej. Do grupy zwiększonego ryzyka zaliczają się osoby, u których w rodzinie występują nieswoiste choroby zapalne jelit.

Objawy najczęściej występujące, które mogą występować u chorych, to:

• nawracające biegunki,
• ból brzucha,
• gorączka (niewiadomego pochodzenia, szczególnie u młodych osób),
• nagły spadek masy ciała,
• krwawienie z przewodu pokarmowego
• zmiany okołoodbytowe (ropnie, szczeliny, przetoki).
• rzadziej pojawiają się objawy skórne pod postacią rumienia guzowatego lub objawy stawowe.

Diagnostyka różnicowa obejmuje wykluczenie innych chorób o podobnych objawach tj.: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, gruźlica jelit oraz choroby infekcyjne przewodu pokarmowego.

Nie ma lekarstwa, które mogłoby wyleczyć chorobę, można jednak zapobiegać jej nawrotom. Pacjenci powinni przestrzegać zaleceń lekarskich, stosować leczenie farmakologiczne oraz zaprzestać palenia tytoniu. Dość często chorzy na chorobę Leśniowskiego- Crohna poddawani są zabiegom chirurgicznym, szczególnie przy miejscowych powikłaniach (ropniach, przetokach) oraz z powodu zwężeń, częściowej niedrożności jelit i podejrzenia raka.

Pacjenci z chorobą Leśniowskiego-Crohna mają prawie 6 krotnie zwiększone ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.

Zespół jelita drażliwego (IBS)

Zespół dawniej zwany nerwicą jelit, to jedna z najczęstszych dolegliwości układu pokarmowego, szacuje się, że problem dotyczy ok. 20% ludzi dorosłych, u kobiet występuje 2 razy częściej niż u mężczyzn. Czynność motoryczna jelit polega na naprzemiennym kurczeniu i rozkurczaniu się mięśni jelit, które umożliwiają przesuwanie treści pokarmowej do końca jelita grubego. Proces perystaltyki podlega kontroli autonomicznego układu nerwowego, który odpowiada za reakcje niezależne od naszej woli.

Jelito drażliwe to zespół przewlekłych zaburzeń czynności jelit, które pojawiają się przynajmniej 1 dzień w tygodniu i trwają przez okres co najmniej 3 miesięcy. Perystaltyka ulega zaburzeniu, co objawia się biegunkami lub zaparciem stolca oraz występowaniem objawów:

• kurczowe bóle brzucha (najczęściej zlokalizowane w lewym podbrzuszu),
• zmiana częstości wypróżniania z uczuciem niepełnego wypróżnienia
• obecność śluzu lub zmiana wyglądu stolca
• występowanie wzdęć, zgagi, nudności, nadmiernego odbijania
• Przyczyny występowania zespołu jelita drażliwego nie są jednoznacznie potwierdzone, ale do czynników zwiększających ryzyko zalicza się:
• zaburzenia w sferze psychologicznej, szczególnie stres, lęki lub depresja
• uwarunkowania genetyczne, jeśli choroba wystąpiła u członka rodziny
• przebycie infekcji lub zapaleniach żołądkowo-jelitowych
• ilościowe i jakościowe zaburzenia mikroflory jelitowej
• czynniki dietetyczne

Wirusowe Zapalenie Wątroby

Wirusy zapalenia wątroby typu B i C, powodujące najcięższe i potencjalnie zagrażające życiu choroby zakażają zazwyczaj w wyniku kontaktu z zakażonymi płynami ustrojowymi, w trakcie przetaczania krwi, inwazyjnych zabiegów medycznych z użyciem skażonego sprzętu, wykonywaniu tatuaży, piercingu lub w wyniku kontaktów seksualnych.

Należy pamiętać o tym, że przewlekłe zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B lub C jest najczęstszym czynnikiem wpływającym na ryzyko raka wątroby. Statystyki wykazują, że bez prawidłowego leczenia, co czwarty nosiciel wirusa HBV umiera z powodu marskości lub raka wątroby.

290 mln ludzi na świecie nie wie, że ma Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW). Szacuje się, że w Polsce 150 tys. osób może być zakażonych HCV, co oznacza, że wirus może być we krwi 1 na ok. 250 osób. Świadomość zakażenia jest niska, gdyż długi okres może być bezobjawowy, a wirus łatwo się przenoszeni.

Zaburzenia czynności wątroby powodują objawy żółtaczki, podwyższenie temperatury ciała, utratę apetytu, nudności, brak apetytu, bóle brzucha, ogólne osłabienie oraz podwyższenie enzymów wątrobowych.

Najlepszym sposobem zapobiegania wirusowym zapaleniom wątroby typu B są szczepienia ochronne, które są wyjątkowo skuteczne. Ponieważ nie wynaleziono do tej pory szczepionki przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu C, należy podejmować inne środki w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia.

Nie wykryty i nie leczony wirus, może spowodować rozwinięcie się chorób wątroby – marskości wątroby i raka wątroby.

Helicobacter pylori

Helicobacter pylori to bakteria Gram-ujemna bakteria, która zasiedla błonę śluzową żołądka, ponieważ ma zdolność do zobojętnienia kwaśnego środowiska. Bakterie z gatunku Helicobacter pylori nie tylko zmieniają pH na zasadowe, ale także wytwarzają toksyny, które mają bardzo negatywny wpływ na błonę śluzową żołądka, mogą prowadzić do rozległych owrzodzeń.

W Polsce zakażenie Helicobacter pylori wykrywa się u około 80% osób dorosłych, jest bakterią infekującą układ odpornościowy. Niestety tylko niewielki odsetek nosicieli tej groźnej bakterii zdaje sobie sprawę z jej obecności, gdyż często nie występują żadne niepokojące objawy.

Objawy zakażenia bakterią mogą przypominać objawy zatrucia pokarmowego. Po kilku dniach objawy ustępują, ale Helicobacter pylori jest od tego momentu obecna w błonie śluzowej żołądka i stanowi zagrożenie.

Symptomy, które mogą wskazywać na zakażenie Helicobacter pylori:

• zaparcia,
• brak apetytu,
• ból brzucha,
• bóle w nadbrzuszu,
• mdłości,
• zgaga,
• wzdęcia.

Objawy te najczęściej dość szybko same znikają, ale nie oznacza to zniknięcia problemu. Jeśli obserwujemy je u siebie dość często, warto udać się do lekarza, który może zlecić dalsze badania w celu ustalenia przyczyny dolegliwości.

Wczesne wykrycie Helicobacter pylori może zapobiec rozwojowi groźnych chorób związanych z obecnością tej bakterii. Badania kliniczne potwierdziły, że jest ona przyczyną:

• raka i chłoniaka żołądka,
• ponad 90% wrzodów dwunastnicy
• 60-80% wrzodów żołądka,
• większości przewlekłych nieżytów żołądka.

Przed Helicobater pylori dość trudno się ustrzec. Nie ma określonych profilaktycznych działań, które uchronią nas przed zakażeniem. Możemy jedynie zwrócić szczególną uwagę na zasady higieny (zwłaszcza u małych dzieci) oraz stosować dietę bogatą w antyoksydanty (witaminy C i E).

Odpowiednia, celowana antybiotykoterapia, wraz z lekami osłonowymi umożliwi skuteczne wyleczenie.

W Centrum Medycznym Biovena Ożarów Mazowiecki konsultacje gastroenterologiczne dla osób dorosłych realizuje lek. Krystyna Hudyka.