ENDOKRYNOLOGIA- jakie schorzenia leczy endokrynolog

Endokrynologia to dziedzina medycyny zajmująca się diagnostyką i leczeniem schorzeń gruczołów dokrewnych odpowiedzialnych za wydzielanie hormonów. Hormony odpowiedzialne są za prawidłowe funkcjonowanie wielu tkanek oraz regulują wewnętrzne mechanizmy poprzez spowalnianie lub pobudzanie poszczególnych narządów, aby dostosować organizm na działanie czynników zewnętrznych. Zarówno niedobór, jak i nadmiar stężenia hormonów może negatywnie wpłynąć na zdrowie człowieka.

Do gruczołów dokrewnych zaliczamy: podwzgórze, przysadkę, szyszynkę, tarczycę, przytarczyce, grasicę, trzustkę, nadnercza, jądra (u mężczyzn) i jajniki (u kobiet).

Objawy, które mogą wskazywać na zaburzenia hormonalne

• nadmierne owłosienie u kobiet typowe dla mężczyzn (hirsutyzm)
• zaburzenia miesiączkowania, erekcji
• nadmierne wypadanie włosów
• duże wahania masy ciała
• trądzik w wieku po dojrzewaniu
• nadmierna potliwość
• uderzenia gorąca
• nawracające bóle głowy
• ciągłe uczucie zmęczenia
• bezsenność
• niepłodność
• spadek lub zanik libido

Diagnoza oprócz szczegółowego wywiadu zazwyczaj obejmuje analizę badań laboratoryjnych, w tym w zakresie stężenia hormonów we krwi.

USG tarczycy

Nieinwazyjne badanie obrazowe, często wykonywane w diagnostyce chorób tarczycy. Umożliwia ocenę rozmiaru tarczycy i przytarczyc, stan tych gruczołów oraz ich strukturę. Badanie pozwala na wykrycie guzków, wola, zwapnień, zmian ogniskowych oraz ich rodzaju:  wielkości, echostruktury, echogeniczności i unaczynienia. Podczas badania lekarz radiolog przesuwa głowicę w różnych płaszczyznach w obrębie szyi, aby dokładnie ocenić tarczycę i sąsiednie struktury.

Badanie nie wymaga przygotowania, nie ma też żadnych przeciwwskazań do jego wykonania.

Profilaktycznie badania USG tarczycy i przytarczyc powinno wykonywać się co kilka lat, gdyż wczesne wykrycie nowotworu złośliwego tarczycy zwiększa szansę leczenia. Osoby z grupy ryzyka, które miały w rodzinie przypadki nowotworów tarczycy, powinny wykonywać badanie raz na rok – dwa lata.

Jakie są najczęściej występujące choroby endokrynologiczne

• przysadki mózgowej: guzy, akromegalia, Choroba Cushinga, Hiperprolaktynemia
  
• tarczycy: Choroba Gravesa-Basedowa, Hashimoto
• przytarczyc: niedoczynność, nadczynność
• choroby nadnerczy: guzy, Choroba Addisona, hipoaldosteronizm, Zespół Cushinga, Zespół Conna
  
• choroby trzustki: guzy, torbiele, cukrzyca
• choroby gruczołów płciowych: zespół policystycznych jajników (PCOS), zaburzenia miesiączkowania, płodności

Choroba Gravesa-Basedowa

Najczęstsza przyczyna nadczynności tarczycy, prowadzi do powstawania autoprzeciwciał przeciw receptorowi TSH (TRAb), które wykazują zdolność wiązania się z receptorem TSH na powierzchni tarczycy. W większości przypadków po związaniu z receptorem przeciwciała pobudzają tarczycę do produkcji hormonów – tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T4) i ich nadmiaru we krwi. 

Choroba Gravesa i Basedowa występuje 10-krotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn, może towarzyszyć również innej chorobie autoimmunologicznej: reumatoidalne zapalenie stawów, bielactwo, cukrzyca typu 1 czy autoimmunologiczna marskość wątroby. Nieleczona choroba Graves-Basedowa może doprowadzić do groźnych dla zdrowia i życia powikłań tj.: udar mózgu, zawał serca czy przełom tarczycowy, które wymagają szybkiej interwencji lekarskiej i leczenia w warunkach szpitalnych.

Często choroba Graves-Basedowa ujawnia się w wyniku silnego stresu, po porodzie, a palenie tytoniu nasila ryzyko rozwoju nadczynności tarczycy. Choroba ma charakter nawrotowy (okresy zaostrzeń i remisji), mogą występować objawy typowe dla nadczynności

• Szmer naczyniowy – w okolicy szyi zwiększony przepływ krwi i wyczuwalne drganie
  
• Orbitopatia tarczycowa – wytrzeszcz gałek ocznych z obrzękiem powiek, zaczerwienieniem spojówek i ograniczeniem ruchomości gałek ocznych
• Wole – powiększenie tarczycy i powstanie widocznego zgrubienia na szyi
• Obrzęk przedgoleniowy – objaw autoimmunologicznego zapalenia skóry, który jest wynikiem gromadzenia się substancji śluzowatych pod skórą przedniej części piszczeli
• Akropachia tarczycowa – rzadki typowy dla choroby niebolesny obrzęk palców rąk lub niekiedy stóp

Dodatkowo chorobie mogą towarzyszyć objawy niespecyficzne:

• Drżenie mięśniowe
• Niepokój, drażliwość, pobudzenie, trudność w koncentracji, bezsenność
• Spadek masy ciała, pomimo braku stosowania diety
• Wzmożona potliwość, nietolerancja ciepła
• Wzmożona potliwość skóry, szybko przetłuszczające się włosy
• Przyspieszona czynność serca (tachykardia), wzrost ciśnienia tętniczego krwi
• Uczucie kołatania serca, niemiarowa czynność serca, szmer skurczowy
• Zmniejszenie masy i siły mięśniowej, osłabienie i szybkie uczucie zmęczenia
• Dyskomfort jelitowy, wzmożona perystaltyka i częste wypróżnienia lub biegunka
• Rzadkie lub zatrzymane miesiączki, zaburzenia wzwodu u mężczyzn, ginekomastia.

Leczenie obejmuje farmakoterapię, która ma za zadanie doprowadzenie do remisji choroby. Leczenie trwa kilkanaście miesięcy, ale jest obarczone ryzykiem nawrotów. W przypadku braku reakcji organizmu na leczenie farmakologiczne, pacjenci leczeni są jodem promieniotwórczym – około 3/4 przypadków wystarczy jednorazowe podanie.

Wskazania do leczenia operacyjnego zazwyczaj dotyczy przypadków z ciężkimi postaciami orbitopatii, wtedy wykonuje się całkowite lub prawie całkowite wycięcie tarczycy.

Choroba Hashimoto

Hashimoto to choroba autoimmunologiczna, która prowadzi do przewlekłego limfocytowego zapalenia tarczycy. Przez wiele lat może nie dawać objawów, ale powoduje stopniowe niszczenie gruczołu i spadku produkowanych przez nią hormonów. Głównie atakuje kobiety w wieku 30 – 50 lat, które 10 krotnie częściej chorują od mężczyzn, oraz dzieci i młodzież.

Choroba Hashimoto jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy, czyli wytwarzania niewystarczającej dla potrzeb organizmu ilości hormonów. Niedobory hormonów tyroksyny (T4), trijodotyroniny (T3) i kalcytoniny prowadzą do występowania objawów tj.:

• ciągłe uczucie zimna
• zwiększenie masy ciała
• sucha, łuszcząca się, blada skóra
• zmęczenie, senność
• depresja, zaburzenia pamięci, zawroty głowy
• rzadsze oddawanie stolca, zaparcia
• spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze
• zaburzenia miesiączkowania, niepłodność.

Mechanizm powstawania choroby nie jest do końca znany, do przyczyn niedoczynności tarczycy zalicza się czynniki genetyczne oraz stres. Czynniki, które mogą sprzyjać powstawaniu niedoczynności to:

• wahania poziomu estrogenów (np. w czasie menopauzy)
• infekcje wirusowe
  
• nadmiar jodu
• niektóre leki (np. amiodaron) i leczenie cytokinami
• narażenie na promieniowanie radioaktywne
• współistnienie chorób tj.: celiakia, miastenia, zespół Sjögrena, anemia.

Leczenie obejmuje farmakoterapię, dawkowanie zależne jest od poziomu tyroksyny, które stosowane jest do końca życia.

W Centrum Medycznym Biovena konsultacje endokrynologiczne realizuje:

w Milanówku lek. Mariola Lipka dla pacjentów od 16 r.ż.

w Ożarowie Mazowieckim

dr n. med Magdalena Góralska dla pacjentów od 16 r.ż.

lek. Magdalena Kopeć – Jasińska dla pacjentów od 18 r.ż.